میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (ICESCR) که در سال ۱۹۶۶ تصویب شده، دولت‌های عضو را متعهد به حمایت از حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهروندان می‌کند. چهارشنبه‌سوری، به عنوان یک آیین فرهنگی، می‌تواند از منظر حقوق فرهنگی، سلامت عمومی و آزادی‌های اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد.

۱. حق مشارکت در زندگی فرهنگی (ماده ۱۵ میثاق)
ماده ۱۵ میثاق تأکید دارد که:
✅ همه افراد حق دارند در زندگی فرهنگی مشارکت کنند.
✅ دولت‌ها موظف‌اند میراث فرهنگی و سنت‌ها را حفظ و گسترش دهند.
✅ آزادی‌های فردی در بهره‌گیری از فرهنگ باید تضمین شود.

🔹 چهارشنبه‌سوری به عنوان میراث فرهنگی
چهارشنبه‌سوری یک جشن کهن ایرانی است که بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی مردم محسوب می‌شود. هرگونه محدودیت غیرموجه برگزاری این آیین ممکن است ناقض حق مشارکت فرهنگی باشد. بنابراین، دولت باید این جشن را به رسمیت بشناسد، از آن حمایت کند و تلاش کند که سنت‌های آن حفظ شود.

۲. حق برخورداری از سلامت جسمی و روحی (ماده ۱۲ میثاق)
ماده ۱۲ میثاق دولت‌ها را متعهد به تأمین بالاترین سطح ممکن سلامت جسمی و روحی برای شهروندان می‌کند.

🔹 چالش‌های چهارشنبه‌سوری از منظر سلامت عمومی
در سال‌های اخیر، برخی رفتارهای پرخطر، مانند استفاده از مواد منفجره، باعث آسیب‌های جسمی و تهدید سلامت عمومی شده است. دولت‌ها بر اساس این ماده حق و وظیفه دارند که از طریق آگاهی‌بخشی، قانون‌گذاری و مدیریت ایمن این مراسم، از آسیب‌های احتمالی جلوگیری کنند.

🔹 توازن میان فرهنگ و سلامت
✅ ممنوعیت کامل جشن ناقض حقوق فرهنگی است، اما
✅ مدیریت ایمن آن مطابق با تعهدات دولت برای تأمین سلامت عمومی است.

۳. حق داشتن شرایط مناسب برای تفریح و استراحت (ماده ۷ و ۱۰ میثاق)
مواد ۷ و ۱۰ میثاق بر اهمیت تفریح و استراحت در زندگی اجتماعی تأکید دارند. چهارشنبه‌سوری به عنوان یک جشن عمومی، نقش مهمی در ایجاد نشاط اجتماعی و همبستگی بین افراد جامعه دارد. دولت باید شرایط برگزاری ایمن این جشن را فراهم کند تا هم تفریح مردم تأمین شود و هم خطرات آن کنترل گردد.

نتیجه‌گیری
✅ چهارشنبه‌سوری به عنوان یک میراث فرهنگی، تحت حمایت ماده ۱۵ میثاق قرار دارد.
✅ دولت‌ها موظف‌اند از حق مشارکت فرهنگی مردم حمایت کنند.
✅ اما در عین حال، بر اساس ماده ۱۲ میثاق، باید اقدامات لازم برای حفظ سلامت عمومی را انجام دهند.
✅ بهترین رویکرد، مدیریت ایمن این جشن از طریق آگاهی‌بخشی، جایگزینی رفتارهای خطرناک و ترویج سنت‌های اصیل آن است.

اعظم آریامنش